در یک پاسخ کوتاه باید گفت نه. واقعیت این است که شکست در این پروژه، از آنِ واکسن نبود؛ بلکه یادآوری از سوی ویروسی بود که بهتر از ما سازوکار ایمنی را می‌شناسد.

واکسن mRNA-1647 مدرنا یکی از پیشرفته‌ترین تلاش‌ها برای مهار سیتومگالوویروس است — شش آنتی‌ژن کلیدی در یک نانوذره‌ی لیپیدی، برای بستن راه‌های ورود ویروس به دو نوع سلول هدف: فیبروبلاست‌ها و سلول‌های اپی‌تلیال. طراحی از نظر مهندسی مولکولی و ایمنی‌زایی خیره‌کننده است، اما CMV صرفاً ویروسی نیست که با تیتر آنتی‌بادی مغلوب شود.

در نتایج فاز ۳، واکسن توانست پاسخ‌های آنتی‌بادی قوی ایجاد کند، ولی عفونت ادامه یافت. این همان جایی است که زیست‌شناسی، فناوری را به چالش می‌کشد.
به عبارتی؛ CMV استاد بقا در خاموشی است: با مهار MHC، غیرفعال کردن مسیرهای اینترفرونی و گریز از نظارت NKها، از دید سیستم ایمنی پنهان می‌ماند. بخش مهمی از چرخه‌اش درون سلول می‌گذرد، جایی که هیچ آنتی‌بادی‌ای به آن دسترسی ندارد.

برای مهار چنین ویروسی، ایمنی بافت‌محور لازم است؛ حضور سلول‌های T حافظه‌ای در بافت‌های مخاطی و تولید IgA در درگاه‌های ورود. تزریق عضلانی LNPها، اگرچه پاسخ سیستمیک قدرتمندی می‌دهد، اما ایمنی موضعی را به‌سختی القا می‌کند.
خطا شاید در هدف باشد، نه در ابزار.
پیشگیری از عفونت اولیه مادران کاری تقریباً غیرممکن است؛ CMV می‌تواند بارها فعال و خاموش شود. شاید زمان آن رسیده که هدف کارآزمایی‌ها از «جلوگیری از عفونت» به کاهش انتقال مادرزادی، کاهش بار ویروسی در نوزادان، یا کنترل فعال‌سازی مجدد در بیماران پیوندی تغییر کند.

پلتفرم mRNA در این میان نه شکست خورد و نه عقب نشست. برعکس، باز هم نشان داد که فناوری می‌تواند دقیق، ایمن و مقیاس‌پذیر باشد. آنچه هنوز به آن نرسیده‌ایم، درک لایه‌به‌لایه‌ای از ویروسی است که یاد گرفته بی‌صدا بماند و در دیدگان سیستم ایمنی زندگی کند.
شاید نسل بعدی واکسن‌ها باید چیزی بیش از توالی و کد باشند — نوعی طراحی ایمنی‌شناختی جدید که بافت، مسیر، و حافظه را همزمان هدف بگیرد. RNA ابزار است، نه معجزه! اما همین ابزار، اگر درست هدایت شود، هنوز می‌تواند قواعد بازی را عوض کند.

نویسنده: مسلم صدقی

مرجع

https://www.modernatx.com/en-US/media-center/all-media/blogs/phase-3-cmv-vaccine-readout-reflections
https://www.biopharmadive.com/news/moderna-cytomegalovirus-vaccine-study-failure/803560/
https://www.nationalcmv.org/cmv-research/blog/october-2025/update-on-moderna-s-cmv-vaccine-trial-results?utm_source=chatgpt.com