نویسنده: مهسا پویا

ایمنی مادری؛ کلید طبیعی محافظت در برابر سرطان پستان
مطالعات اپیدمیولوژیک نشان داده‌اند که بارداری و شیردهی با کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان، به‌ویژه نوع تهاجمی سه‌گانه منفی (TNBC) ارتباط دارند، اما سازوکار این اثر محافظتی تا مدت‌ها ناشناخته مانده بود. پژوهش جدیدی که در مجله Nature  منتشر شده است، برای نخستین بار نشان می‌دهد که بارداری و شیردهی موجب تجمع طولانی‌مدت سلول‌های T سیتوتوکسیک (CD8⁺) با فنوتیپ سلول های خاطره مقیم بافتی (TRM) در بافت پستان می‌شود؛ سلول‌هایی که سال‌ها پس از آخرین زایمان در بافت باقی می‌مانند و نقش فعالی در شناسایی و از بین‌بردن سلول‌های سرطانی ایفا می‌کنند.

طراحی چندلایه؛ از مدل حیوانی تا شواهد انسانی
این مطالعه با استفاده از داده‌های تک‌سلولی حاصل از حدود یک میلیون سلول طبیعی پستان، مدل‌های دقیق حیوانی و دو کوهورت انسانی بزرگ در مالزی و استرالیا انجام شد. نمونه‌های انسانی با روش‌های فلو‌سیتومتری، توالی‌یابی RNA و تحلیل پروتئومیک بررسی شدند تا ارتباط میان سابقه بارداری، شیردهی و ویژگی‌های ایمنی پستان روشن شود. در مدل‌های موشی، پژوهشگران چرخه کامل بارداری، شیردهی و بازگشت بافت پستان پس از قطع شیردهی به حالت پیش از بارداری (involution) را بررسی کردند تا تغییرات ایمنی ناشی از هر مرحله مشخص شود.

یافته‌های کلیدی؛ نقش حیاتی سلول های CD8⁺ در ایمنی ضدتوموری
نتایج نشان دادند که تنها پس از تکمیل چرخه کامل بارداری و شیردهی، تعداد و فعالیت سلول‌های CD8⁺ TRM  در بافت پستان به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد و رشد تومور مهار می‌شود. حذف یا غیرفعال‌سازی این سلول‌ها موجب از بین رفتن اثر محافظتی شد که اهمیت حیاتی آنها در کنترل رشد تومور را نشان می‌دهد. در نمونه‌های انسانی نیز، زنان شیرده و زایمان‌کرده دارای تومورهایی با نفوذ ایمنی بیشتر، بیان ژنی فعال‌تر و پیش‌آگهی بهتر بودند.

چشم‌انداز تازه برای پیشگیری و درمان
این پژوهش چشم‌اندازی نو از تعامل فیزیولوژی تولیدمثل و سیستم ایمنی ارائه می‌دهد. یافته‌ها نشان می‌دهد بازآرایی ایمنی ناشی از بارداری و شیردهی نه‌تنها یک پدیده محافظتی طبیعی است، بلکه می‌تواند کارایی درمان‌های ایمنی‌محور مانند مهارکننده‌های نقاط کنترلی را افزایش دهد. ازاین‌رو، پژوهشگران تأکید می‌کنند ثبت دقیق سابقه‎ی بارداری و شیردهی در کارآزمایی‌های بالینی آینده ضروری است تا بتوان راهبردهای نوین برای برای توسعه‌ی درمان‌های هدفمند و پیشگیرانه بر اساس «ایمنی طبیعی دوران مادری» فراهم نمود.

مرجع

https://doi.org/10.1038/s41586-025-09713-5

رنگ‌آمیزی ایمونوهیستوشیمی، افزایش قابل توجه سلول‌های CD3+ و CD8+، از جمله سلول‌های شبیه TRM با فنوتیپ CD69+CD103+CD8+، در بافت پستان زنان چندزا در مقایسه با زنان بدون سابقه بارداری را تأیید می‌کند.