STX-001 یک نانوذره لیپیدی حامل mRNA خودتکثیرشونده است که ژن سایتوکاین اینترلوکین-۱۲ (IL-12) را کد میکند. این دارو به صورت مستقیم داخل تومور تزریق میشود تا تولید موضعی IL-12 را افزایش دهد و سیستم ایمنی بدن را علیه سرطان فعال کند. هدف اصلی آن، تحریک ایمنی موضعی، ایجاد پاسخ ضد توموری قوی با کمترین عوارض ناشی از مواجهه سیستمیک با IL-12 و تعیین حداکثر دوز قابل تحمل آن است.
مکانیسم اثر STX-001 از سه مسیر اصلی تشکیل می‌شود: نخست، RNA محصور در نانوذره از طریق شناسایی توسط گیرنده‌های تشخیص الگو، موجب فعال‌سازی سیستم ایمنی ذاتی می‌گردد؛ سپس این فرآیند به القای مرگ ایمونوژنیک سلول‌های سرطانی منتهی می‌شود؛ و در نهایت، تولید IL-12 باعث مهاجرت سلول‌های T و NK، جهت‌گیری پاسخ‌های ایمنی به سوی فنوتیپ Th1 و افزایش ترشح IFN- γ می‌گردد. مجموع این رویدادها اثرات ضد توموری قدرتمند موضعی و سیستمیک، از جمله اثر abscopal را به دنبال دارد.
در این کارآزمایی بالینی فاز اول، ۲۲ بیمار مبتلا به تومورهای جامد پیشرفته شرکت داشتند. بسیاری از این بیماران پیش‌تر نسبت به درمان‌های رایج ایمنی درمانی مانند مهارکننده‌های PD-1، CTLA-4 و LAG-3 مقاوم بودند. STX-001 در دوزهای مختلف (۱۰ تا ۹۰۰ میکروگرم) هر سه هفته یک بار به داخل تومور تزریق شد. یافته‌های این مطالعه نشان داد که داروی STX-001 تا سطح دوز ۳۰۰ میکروگرم به طور کلی ایمن و قابل تحمل است. عوارض جانبی وابسته به دوز، شامل تب، خستگی، حالت شبه آنفلوانزا، نوتروپنی و درد محل تزریق بودند و عمدتاً قابل کنترل گزارش شدند. دوزهای بالاتر عوارض شدیدتری مثل سندروم آزادسازی سایتوکاین و کاهش شدید لنفوسیت داشتند و هیچ مرگ مرتبطی گزارش نشد. سطح IL-12 و IFN-γ در خون به صورت وابسته به دوز افزایش یافتند. بیوپسی‌ها نشان دادند در بافت تومور چه در محل تزریق و چه در ضایعات دور از تزریق، نفوذ سلولهای CD8+ و CD4+ افزایش یافته و بیان PD-L1 تقویت شده است. در این مطالعه، یک بیمار پاسخ کامل درمانی، دو بیمار پاسخ جزئی و چند بیمار پاسخ پایدار داشتند. اثربخشی حتی در بیمارانی که به مهارکنندههای ایمنی قبلی مقاوم بودند نیز دیده شد. همچنین، مشاهده اثرات abscopal در ضایعات غیرتزریق شده، تعبیری از فعالسازی گسترده سیستم ایمنی پس از تزریق موضعی است.

جمع‌بندی

STX-001 دارویی با ایمنی قابل قبول، اثرات قوی ایمنی و فعالیت ضدسرطانی امیدوارکننده است که میتواند به عنوان درمان تک دارویی یا در ترکیب با مهارکنندههای ایمنی مورد استفاده قرار گیرد. بررسی‌های بیشتر برای بهینه سازی دوز و ارزیابی دوام پاسخ درمانی ادامه دارد.

مرجع

https://doi.org/10.1200/JCO.2025.43.16_suppl.9556

شرح تصویر: بیشترین درصد تغییر در مجموع قطر تومورهای هدف و پاسخ بیمار بر اساس معیار RECIST 1.1