واکسن های mRNA چگونه عمل می کند؟
بسیاری از واکسنها برای ایجاد پاسخ ایمنی، یک میکروب ضعیف یا غیر فعال شده را وارد بدن میکنند، اما در مورد واکسنهای mRNA اینگونه نیست. این واکسنها حاوی mRNA ساخته شده در آزمایشگاه هستند و بعد از وارد شدن به بدن ما باعث تولید پروتئینی میشوند که پاسخ ایمنی ایجاد میکند. این پاسخ ایمنی در واقع آنتیبادیهایی هستند که پس از تزریق واکسن تولید شده و وقتی ویروس به بدن ما وارد میشود، مانع ایجاد عفونت و بیماری در بدن میشوند.
واکسنهای mRNA علیه کووید-۱۹ در قسمت بالایی بازو تزریق میشوند. mRNA موجود در واکسن وارد سلولهای عضله بازو شده و باعث تولید پروتئین بی ضرری به نام پروتئین اسپایک (spike) میشود. پروتئین اسپایک در واقع همان پروتئینی است که روی سطح ویروس کرونا (SARS-CoV-2) قرار دارد. بعد از اینکه پروتئین اسپایک ساخته شد، سلولها مولکولهای mRNA را شکسته و آن را حذف میکنند.
در مرحله بعد سلولها پروتئین اسپایک ساخته شده را بر روی سطح خودشان و در معرض سیستم ایمنی قرار میدهند. سیستم ایمنی بدن ما تشخیص میدهد که این پروتئین غریبه است و متعلق به بدن ما نیست. این موضوع باعث میشود سیستم ایمنی تحریک شده و آنتیبادی تولید کند. سایر سلولهای سیستم ایمنی نیز فعال میشوند تا این پروتئین بیگانه را که تصور میکنند به دلیل عفونت وارد بدن شده است از بین ببرند. این اتفاق در واقع مشابه همان اتفاقی است که سیستم ایمنی بدن وقتی فردی مبتلا به کووید-۱۹ میشود، انجام میدهد تا با عفونت بجنگد.
با رخ دادن تمام این اتفاقات، در واقع بدن ما یاد گرفته است که چگونه در آینده در صورت مواجه شدن با ویروسهای ایجاد کننده کووید-۱۹ آنها را از بین برده و از ابتلا جلوگیری کند. واکسنهای mRNA هم مثل بقیه واکسنها باعث میشوند ایمنی در بدن ایجاد شده و عوارض موقتی که بعد از تزریق واکسن مشاهده میشوند طبیعی بوده و نشاندهنده عملکرد صحیح واکسن است.
نکات مهم درباره واکسنهای mRNA
در واکسنهای mRNA از ویروس زنده استفاده نمیشود و امکان ابتلا به عفونت با تزریق این نوع واکسنها وجود ندارد.
واکسنهای mRNA اخیرا در دسترس عموم قرار گرفتهاند، اما مطالعات بر روی این نوع واکسنها چند دهه قدمت دارد. دلیل اهمیت این واکسنها این است که میتوانند در آزمایشگاه و با مواد در دسترس ساخته شوند. این مساله باعث میشود که امکان تولید انبوه این واکسنها بسیار سریعتر از تولید انواع دیگر واکسنها وجود داشته باشد.
واکسنهای mRNA برای بیماریهای ناشی از ویروسهای دیگری مثل ویروس آنفولانزا، زیکا، هاری و سیتومگالوویروس نیز مورد مطالعه قرار گرفتهاند. در حال حاضر دو نوع واکسن mRNA علیه کووید-۱۹ (واکسنهای فایزر و مدرنا) تایید و در دنیا استفاده میشود.
تکنولوژی واکسنهای mRNA در آینده این امکان را فراهم خواهد کرد که بتوان یک واکسن برای ایجاد ایمنی علیه انواع بیماریها تولید کرد و بنابراین تعداد واکسنهای تزریق شده به فرد برای ایجاد ایمنی در برابر انواع بیماریهای قابل پیشگیری، کاهش پیدا خواهد کرد.
علاوه بر واکسنها، تکنولوژی mRNA در مطالعات سرطان نیز مورد استفاده قرار گرفته است تا سیستم ایمنی بدن برای هدف قرار دادن و از بین بردن سلولهای سرطانی عمل کند.
mRNA و پروتئین اسپایک مدت زیادی در بدن باقی نمیمانند. سلولهای ما mRNA را در مدت چند روز بعد از تزریق واکسن از بین برده و حذف میکنند. همچنین طبق نظر دانشمندان، پروتئین اسپایک هم مانند سایر پروتئینهای ساخته شده توسط بدن ممکن است به مدت چند هفته در بدن باقی بمانند و سپس حذف شوند.
mRNA موجود در این نوع واکسنها هرگز وارد هسته سلول که DNA (ماده ژنتیکی) ما در آن قرار دارد نمیشود، بنابراین این واکسنها نمیتوانند ژنهای ما را تغییر یا آنها را تحت تاثیر قرار دهند.